Lietuvos istorijos institutas

This article aims to discuss the possibilities and realities of using aDNA to assist in archaeological gender studies and to continue a dialogue concerning studying non-binary gender identities and non-heteronormative sexualities in past communities.

Historiografia polska określa Ustawę Rządową jako „drugą na świecie, pierwszą w Europie konstytucję spisaną”. Jednak cztery miesiące po konstytucji majowej 1791 roku uchwalono konstytucję francuską. W Szwecji znacznie wcześniej – w latach 1719–1720 i 1772 zaczęto spisywać „formy rządu” (Regeringsform). Brakowało w nich jednak wskazania zasad suwerenności narodu oraz podziału władz. Dlatego warto przyjrzeć się korsykańskiej Costituzione paolina z 1755 roku. Ta bowiem zasady takie – przynajmniej a prima vista – podawała. Dlatego pogląd o pierwszeństwie Konstytucji 3 maja należy odrzucić.

Franciszek Ksawery Branicki, hetman wielki koronny, blisko związany z Grigorijem Potiomkinem, faworytem Katarzyny II, w pierwszych miesiącach Sejmu Czteroletniego podjął walkę o przywrócenie władzy hetmanów, zarówno militarnej, jak i politycznej. Droga do tego celu wiodła albo przez wywołanie konfliktu zbrojnego, w który zostałaby wciągnięta Rzeczypospolita, albo przez sprowokowanie powstania chłopskiego w południowych województwach, co wymagałoby podjęcia nadzwyczajnych kroków militarnych. W obu przypadkach, gdyby bezpieczeństwo państwa było zagrożone, hetman z mocy prawa przejąłby władzę nad wojskiem, a tym samym miałby otwartą drogę do

Šiame straipsnyje pristatomas M. K. Sarbievijaus veikalo Pagonių dievai (Dii gentium) vertimas (I–IV skyrių). Veikalas išsiskiria iš visų autoriaus kūrinių, reikšmingas tiek savo turiniu, tiek kultūriniu kontekstu. Išverstuose skyriuose randame daugelį žinomų mitų, aiškinamų alegoriškai, šventųjų vietų paaiškinimų ir romėnų dievų panteono suskirstymą. Nagrinėjamas išverstų dalių turinys, kūrinio intertekstualumas ir tiek istorinės, tiek kultūrinės aplinkybės. Darbe taip pat pateikiamas pirmasis keturių konkrečių skyrių vertimas į lietuvių kalbą su komentarais.

Projekt Zbioru praw sądowych Andrzeja Zamoyskiego był najważniejszym przejawem reformatorskich dążeń dworu królewskiego przed Sejmem Czteroletnim. Po pierwszych negatywnych reakcjach szlachty, wyrażonych na sejmie 1778 roku, został definitywnie odrzucony na sejmie w roku 1780. W historiografii XIX i XX wieku szczegółowo przeanalizowano znaczenie reform proponowanych przez Zamoyskiego oraz przyczyny odrzucenia Kodeksu, w tym udział nuncjusza apostolskiego w mobilizowaniu opozycji. Giovanni Andrea Archetti zdobył wykształcenie prawnicze pod koniec pontyfikatu Benedykta XIV, miał też wiedzę, a nawet osobiste doświadczenie w kwestii reform państwowo-kościelnych ówczesnej Europy. Jego akcja przeciwko Kodeksowi zbiegła się w czasie z odwołaniem swych tez przez biskupa

The article discusses the nature and significance of the settlement of the area bordered by Ašmenos, Mėsinių and Dysnos Streets in early Vilnius, and the links with the German Town. The period of research was chosen - from the first traces of human activity in this part of Vilnius to the 16th century, with particular emphasis on the earliest period - late 14th century - the first half of the 15th century, which is the least covered in Vilnius studies.

The article sets out to discuss the reform of the courts of the nobility in the Grand Duchy of Lithuania carried out by the Four-Year Sejm (1788–1792). The author makes use of the instructions issued to the delegates to the Four-Year Sejm, as well as the laws passed by the Sejm itself, to present castle, land and border courts, as well as the Lithuanian Tribunal and their reorganisation, as a result of which new institutions operating on a more modern basis were established. Although the Polish nobility envisaged a centralised and unified state, a common legal code for the Polish-Lithuanian Commonwealth (drawn up by the Constitution of 3 May 1791), and institutions operating on an equal footing, the representatives from the Grand Duchy of Lithuania often secured separate laws (in the case of the delineation commission and the Lithuanian Tribunal), or at least supplementary laws (in the case of the landowners’ law court). For this reason, some differences remained in the organisation and operation of the courts of the two constituent states of the Polish-Lithuanian Commonwealth. As a result of the reforms, important changes took place in the organisation of land courts and the regulation of the activity of judges: the composition of the courts was changed, a new procedure for electing judges was introduced (the introduction of the general election of judges and their terms of office), and the competence of the courts and the regulation of the activities of the courts and their offices were defined in greater detail. On the other hand, the judiciary still remained estate-dependent; there was no separation between administrative and judicial functions, the issue of the professionalism of the judges was not raised, and the organisation and operating principles of the judiciary differed significantly, even within a single estate (judicial systems operating on a unified basis did not yet exist). The laws passed by the Four-Year Sejm sought to define in some detail the structure of the courts and the duties of the judges and other officials (in this respect, referring to the ideas of the Enlightenment to create the most comprehensive and clear law possible), but important organisational issues, such as the courts’ location, their maintenance, and judges’ salaries, were not fully resolved.

Załamanie rosyjskiej dominacji po sejmie repninowskim przyniosło kryzys polityki rosyjskiej wobec Rzeczypospolitej. Działo się to w momencie, gdy Rosja zmagała się z Turcją i podważeniem swej dominacji w Szwecji. Dopiero gdy rosyjskie elity władzy przyjęły do wiadomości, że dotychczasowe działania pozostają bezskuteczne i zdołały przeformułować doraźne priorytety, a sytuacja międzynarodowa się wyklarowała, Rosji udało się ten kryzys zażegnać, ale kosztem wzmocnienia Prus i Austrii poprzez ich udział w rozbiorze Rzeczypospolitej. To była lekcja, która nauczyła rosyjskie kręgi decyzyjne reagować bardziej elastycznie, co będzie widać na sejmie rozbiorowym i potem w epoce

In this article, the shape of 14th–15th century pottery from Subačiaus Street 11, Vilnius, is analyzed through the application of big data analysis techniques (relational data model, Structured Query Language (SQL), programming language Python, and statistical methods). Two main tasks were carried out as part of this study, namely, the classification of the earliest shapes of pottery found in the potter’s workshop in Vilnius and the implementation of IT methods in the research of archaeological household pottery of Vilnius. A total of 1628 fragments of the upper part of vessels and complete vessels from two middens were analyzed to discern a morphological relationship of assemblages, to assess the diversity of shapes, as well as similarities and differences in techniques used during production. Further tasks include the classification of the shape of rims, profiles, and decorations. Both middens were found to contain pairs of similarly shaped sherds, leading us to conclude that although production was characterized by similar features, they were not identical—possibly due to minor differences in the chronology of the assemblages, different circumstances of artifacts’ deposition in archaeological layers, or because the two middens were used by several craftsmen with a common work experience.