Lietuvos istorijos institutas

Wspólne litewsko-polskie obchody 230. rocznicy Konstytucji 3 maja 1791 roku skłaniają do uważnej lektury Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów z 20 października 1791 roku pod kątem języka politycznego. Tendencja do scalenia Rzeczypospolitej składającej się z „obojga narodów” – Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego – w jeden „naród polski”, widoczna w tekście Ustawy Rządowej, została odwrócona w ustawodawstwie ostatniego roku Sejmu Wielkiego. Trzeba jednak uwzględnić to, że pojęcie „narodu” pozostało płynne, niejednolite i co najmniej dwuszczeblowe.

Dorobek ustawodawczy sejmu grodzieńskiego 1784 roku wyróżniał się zakresem przeprowadzonych reform. W niespotykanej wcześniej skali ustawodawstwo to odnosiło się do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Stało się to możliwe tylko dzięki wyjątkowej aktywności reprezentantów Litwy na tym sejmie, wykazujących też dążenie do osiągania kompromisu oraz unikania tak typowych wówczas podziałów politycznych. Doświadczenia z obrad sejmowych w 1784 roku niewątpliwie zostały wykorzystane przez reprezentację litewską w trakcie Sejmu Wielkiego lat 1788–1792. Wówczas, dzięki wykazywanej jednomyślności wobec najważniejszych problemów kraju, zdołano zabezpieczyć interesy Wielkiego Księstwa Litewskiego. To dążenie do prezentowania zgodnych postaw reprezentantów Litwy ujawniło się już w 1788 roku, gdy jednomyślnie poparto aukcję wojska. Zasadnicze jednak znaczenie miało jej stanowisko wobec Konstytucji 3 maja, którą Wielkie Księstwo Litewskie poparło w najszerszym zakresie, co ujawniło się już w momencie jej przyjmowania, jak też w wynikach tzw. referendum lutowego 1792 roku. Ta postawa reprezentantów Wielkiego Księstwa Litewskiego wpłynęła na kształt ustawodawstwa okołokonstytucyjnego z lat 1791–1792. W szczególności to prokonstytucyjne stanowisko reprezentacji Wielkiego Księstwa Litewskiego wpłynęło na przyjęcie przez