Lietuvos istorijos institutas

Artykuł jest poświęcony poetyckiemu utworowi pochwalnemu wydanemu z okazji zaślubin wojewodzianki wileńskiej księżnej Karoliny Katarzyny Radziwiłłówny (1740–1778) ze starostą chełmskim Stanisławem Rzewuskim (1737–1786). Utwór zatytułowany „Rozprawa Litwy z Polską...” napisany „imieniem Collegium Nieświeskiego” został wydany w 1758 roku w drukarni akademickiej w Wilnie. Dotychczas nie doczekał się szczegółowej analizy w literaturze przedmiotu. Druk został opatrzony ryciną przedstawiającą dwupolowy herb, symbolizujący połączenie dwóch rodów – Radziwiłłów i Rzewuskich. Fabuła utworu jest wzorowana na Iliadzie Homera i została zbudowana w postaci konfliktu Litwy z Polską o księżnę Karolinę Katarzynę, którą Rzewuski zabiera Litwie, podobnie jak Parys porwał Helenę. Artykuł przedstawia analizę utworu zasługującego na uwagę ze względu na fabułę zbudowaną w postaci konfliktu Wielkiego Księstwa Litewskiego z Koroną, przytoczenie postaci mitologii rzymskiej i greckiej, występujące opisy. Nieświeża oraz posiadłości Rzewuskich, liczne nazwy geograficzne: Wawel, Kraków, Wiedeń, Dniestr, Wilia i inne. Ślub Radziwiłłówny z Rzewuskim został zaprezentowany jako związek równych sobie sławą i honorem osób, jako unia dwóch narodów, która ma wzmocnić potęgę militarną państwa.